Original at
http://www.nvg.ntnu.no/film/tfk/v94/omtaler/0220-MatterOfLife.html
An
English translation
by
Kate Lambert
is also available.
A Matter of Life and Death
A Matter of Life and Death
Storbritannia, 1946
Regi/Manus
Michael Powell/Emeric Pressburger
Med
David Niven, Kim Hunter, Richard Attenborough m.f.
104 min
35mm, fargar, engelsk tale, norske tekstar
Utleige
NFK
Vi er i England under den 2. verdskrigen. Piloten Peter Carter er på
veg heim frå eit bombetokt over Tyskland i eit brennande fly. Peter
nyttar det han trur blir dei siste minutta i livet sitt til å tala
over radioen om kjærleik og poesi til den amerikanske radiooperatøren
June. Så må han hoppa - utan fallskjerm - rett over den engelske
kanalen.
Stor er ovundringa til Peter når han merkar at han ikkje berre lever
enno, men at han har vorte skylt opp på ei strand like i nærleiken
av flybasen sin. Dette "miraklet" viser seg vera ein blunder frå den
sendemannen som skulle henta Peter til "the other world". Eigentleg skulle
Peter Carter ha døydd denne morgonen, men på grunn av tjukk
skodde over England klarte ikkje sendemannen å finna han!
Den ekstra tida som Peter får, på grunn av dette "himmelske
rotet", nyttar han til å forelska seg i June. Når så sendemannen
endeleg finn han, og gjer han merksam på at han alt er innrulert i
arkiva der oppe, er ikkje Peter så viljug til å fylgja med han.
Hovudhandlinga i filmen blir så skildringa av Peters kamp for å
få bli mellom dei levande. Ein kamp som når klimaks i ei pompøs
rettsak i himmelen, der Peter må argumentera for kvifor nett han skal
få endra lagnaden sin og leva vidare.
A Matter of Life and Death er ei forteljing om den store kjærleiken
som vinn over alt. Målt mot mediesamfunnet i dag kan denne forteljinga
tidvis verka banal og full av barnleg uskuld. Men historia har fleire lag
med meining og opnar for ei rekkje interessante tolkingar. Av alle ting
så er nemleg denne filmen laga på oppdrag frå den britiske
regjeringa.
Etter den 2.verdskrigen var makttilhøva i verda sterkt endra. Trass
i at dei hadde vore krigsallierte, var relasjonane mellom det oppsmuldrande
britiske imperiet og den nye supermakta USA ikkje dei aller beste. Dei velkjende,
vyrde, konservative og på alle vis dana regissørane Powell
og Pressburger fekk i denne situasjonen i oppdrag å laga ein film
som skulle vera med på å betra desse tilhøva.
Slett ikkje alle vart glade for den noko ukonvensjonelle måten oppdraget
vart løyst på. Filmen er full av referansar både til
andre kunstverk og til engelsk samtidspolitikk. Dette er i og for seg ikkje
noko nytt for Powell og Pressburger då filmane deira må seiast
å vera sterkt allegoriske.
Tilhøvet til amerikanarane er mellom anna handsama ved at aktor i
rettsaka mot Peter er Abraham Farlan, den fyrste amerikanaren som vart drepen
av ei engelsk kule under den amerikanske frigjeringskrigen. Noko som fører
med seg at mange av dei overgrepa engelskmennene har utført mot folk
verda over blir trekte fram.
Skildringa av ulikskapane mellom det jordiske livet og livet etter dauden
vekte ein del oppstyr då filmen kom. Himmelen -- her eit sentralistisk,
planstyrt og byråkratisk samfunn -- gjekk rett inn i ordskiftet om
oppattbygginga av England etter krigen og for ikkje å tala om at det
svara vel til biletet folk hadde av Sovjet.
Vi kan òg sjå tilhøvet mellom himmelen og jorda som
ei jamføring av europeiske styresett; himmelen står for den
sør-europeiske, legalistiske modellen der det er det same kva du
gjer berre du fylgjer lova. Medan på jorda rår det anglo-saxiske/nordiske
idealet, prega av liberale, demokratiske og individualistiske idear. Her
er det ikkje autoritetar som pregar samhandlinga, men relasjonar av opne,
generøse venskap; til dømes mellom lækjaren, June og
Peter.
Men Powell og Pressburger har meir på hjartet. Kampen mellom liv og
død er både ein fysisk og ein intellektuell kamp. Denne pragmatiske
haldninga, at ein alltid bør sjå eit problem frå alle
vinklar, er noko som går att i alle Powell sine filmar. Det heng òg
saman med det typisk (?) britiske synet om alltid å vera balansert,
eller snarare moderat, i liv og yrke. Denne dyden finn vi i den samansette
karakteren Peter. Han er bombeflygar, men har studert historie, spelar sjakk
og skriv poesi -- men ikkje for modernistisk.
Mennene bak filmen, Powell og Pressburger, var legendariske i si tid under
tilnamnet "The Archers". Dei produserte ei rekkje filmar og nådde
både eit kunstnarisk og kommersielt høgdepunkt på slutten
av 40-talet. Mellom dei mest kjende produksjonene deira finn vi filmar som
The Life and Death of Colonel Blimp, Black Narcissus og The Red
Shoes.Powell heldt fram med å laga film etter at "The Archers"
vart oppløyst, og laga i 1960 den illgjetne Peeping Tom (TFK
1990). Ein psykologisk triller som i ettertid har stadfest den store innverknaden
Powell har hatt for filmskaparar etter han.
Eit særskilt kjennemerke for Powell og Pressburger er blandinga mellom
avant garde og massekultur. Den same balansen som eg har peikt på
i historia ovanfor finn vi òg i dei andre "Archers" produksjonane.
Her blir fantasi og kunst vogne opp mot rasjonalitet og røynd i livet.
Filmane deira vender seg mot skula sjåarar, men historiene har alltid
hatt appell til eit breiare publikum og dei vart alle store suksessar.
gk
Nettverksgruppa 20/1-94, www@nvg.ntnu.no
See
here
for the translation into English.
Back to index
